Wat is een rechter?

Een rechter is letterlijk iemand die recht spreekt. Dat betekent dat hij of zij iemand is die beslist welke straf iemand krijgt als hij iets verkeerd heeft gedaan. Rechters kunnen ook bepalen wie er gelijk heeft bij een conflict. Rechters hebben dus veel macht. Ze kunnen er voor zorgen dat je in de gevangenis belandt en bepalen voor hoe lang. Zij kunnen ook hoge boetes opleggen. En als je dat verdient, kunnen ze je een alternatieve straf geven: een week of langer voor niets afwassen in een bejaardentehuis of zoiets. Als je dat dan niet doet, kom je alsnog achter de tralies. Rechters hebben dus veel te zeggen. Ze moeten zich echter, net als iedereen, aan het recht houden.

Het is de taak van de rechter om wanneer iemand iets verkeerd heeft gedaan, heel goed in de wet te lezen wat de precieze regels zijn. De rechter moet dan beslissen of de persoon die iets verkeerd heeft gedaan volgens de wet strafbaar is. Ook wanneer twee mensen een conflict hebben moet de rechter altijd kijken wie er volgens de wet gelijk heeft. Het kan soms nog best lastig zijn voor een rechter om de regels van de wet toe te passen in een bepaalde situatie. Wetten gelden namelijk altijd voor iedereen op dezelfde manier, maar de wetten kunnen soms op verschillende manieren worden uitgelegd. En dat is nou precies de taak van de rechter, de wet uitleggen in een specifieke situatie.

Een rechter mag dus niet een eigen wetsregeltje bedenken en iemand daarop veroordelen. Hij mag niet naar eigen willekeur handelen. Iemand een straf opleggen, mag alleen voor iets wat in de wet strafbaar is gesteld. En de maximale hoogte van de straf staat ook in de wet. Hoger mag de rechter niet gaan. Ook al zou hij (of zij) in een bepaald geval vinden dat het wel wat meer mag zijn. Een lagere straf uitdelen mag wel. Een rechter moet altijd goede redenen hebben voor zijn oordeel en die vertellen. Iemand die voor de derde keer een fiets steelt krijgt misschien de maximale straf die daarvoor in de wet staat, terwijl iemand die dat voor de eerste keer doet er met een lagere straf vanaf komt.

Rechters zijn altijd onafhankelijk. Onafhankelijk van de regering en de minister van justitie, onafhankelijk van het parlement. Ze mogen ook nooit een zaak behandelen waarbij vrienden of familieleden betrokken zijn. Want dan zouden ze misschien partijdig zijn. En als ze zelf iets uitvreten wat niet mag, kunnen ze veroordeeld worden door een andere rechter. Want niemand, ook een rechter niet, staat boven de wet.

Bekijk hieronder een filmpje over het werk van de rechter (Bron: Raad voor de Rechtspraak).